Linux GeneL BiLGiLeR...!

LINUX NEDİR? NASIL DOĞMUŞTUR?

1991 senesinde, 21 yaşındaki Finlandiya`lı Helsinki üniversitesi öğrencisi Linus Torvalds, üniversitedeki Unix işletim sistemi kurulu bilgisayarlara özenip bundan bir tane de evdeki bilgisayarında olsun istemiş. Unix işletim sistemleri fahiş fiyatlarla sadece büyük firmalara satıldığından Linus Torvalds, her programcı gibi kendi yazılımını kendisi yapmaya karar vermiş. Çok alçak gönüllü olan Linus Torvalds 5 ekim 1991`de bu işletim sisteminin kullanımını ve değiştirilip geliştirilmesini herkese ücretsiz olarak sunmuş. Bunun karşılığında ise yapılan değişikliklerin herkesle paylaşılmasını ve hiç kimsenin bu işletim sisteminden sırtından para kazanmamasını şart koşmuş. Ve işte bu penguen, aslında o günlerde çokta yeni olmayan, üniversite ağlarında kullanılan bir terimi, Open Source Software (Açık Kaynak Kodlu yazılım) hareketini herkesin duyabileceği kadar yaymıştır.

Aslında Linux denilen şey, başta Linus Torvalds olmak üzere yüz binlerce bilgisayar uzmanının üzerinde çalıştığı, şu an 2.6.18 sürümüne ulaşan işletim sistemi çekirdeğinden (kernel) başka birşey değildir. Bilgisayarın hafıza, dosya sistemi, ağ, donanım araçları ve çalışacak programlarla donanım arasındaki ilişkileri düzenleyen programa kernel(çekirdek) denir. Fakat derlenmemiş bir çekirdeği kendi donanımımıza göre derlemek çok zor olduğundan ve sadece çekirdek ile hiçbir şey yapılamayacağından birçok firma, kurulum programı, sistem yönetim araçları ve birçok yardımcı programı Linux dağıtım paketi adı altında sunmaktadır. Firmalar bu paketlerden sadece kendi geliştirdikleri programlar, CD, ambalaj, kitapcık ve dağıtım gibi şeyler için para taleb edebilirler, kernel için taleb edemezler. Dünya genelinde en çok kullanılanlar arasında Red Hat, Mandrake, Ubuntu, Open SuSE, Debian, Gentoo ve Slackware`in bulunduğu bu dağıtımları kendi sitelerinden ve bir çok farklı siteden ücretsiz indirebilir veya sadece kargo masrafıyla sipariş edebilirsiniz. Genelde 600 küsur megabyte yer tutan tüm paketi .iso (cd imaj) dosyası olarak tamamen ücretsiz indirip bir CD`ye yazıp (veya özel bir programla bu dosyayı açıp) kurabilirsiniz. Derlenmiş bir çekirdek boyutunun sadece 500kb. civarında olmasından dolayı, DLX, HAL91 Floppy, Tomsrtbt ve Yggdrasil gibi bir diskete bile sığabilecek Linux dağıtımları da vardır, tabi bu Linux`ların yapabilecekleri şeyler sınırlıdır.

Linux ilk olarak IBM PC uyumlu kişisel bilgisayarlarda geliştirilmiş olsa da, Atari, Amiga ve Apple gibi Motorola 680x0 uyumlu, Sun Sparc işlemcili iş istasyonları ve Alpha, Mips, PowerPC(PPC) ve ARM gibi birçok sistemde çalışabilmektedir. Fakat hepsinin çekirdeği farklıdır. Linux, bütün Unix türevi sistemler ve Dos gibi komut istemcisinden çalışır ve bütün amacı bilgisayarın kaynaklarını isteyen programa, diğer programların işlem ve hafıza alanlarına karışmayacak şekilde vermektir. Yani Linux`un Microsoft Windows gibi standart bir grafik kullanıcı arabirimi yoktur. Linux`u, Windows gibi grafik arayüzüyle kullanabilmek için; bilgisayarın grafik kaynaklarını kullanan, masaüstü oluşturan ve birden fazla program penceresini yönetebilen bir programa ihtiyaç vardır. Bu işleri yapan programlara Window Manager (Pencere Yönetici), grafik ortama ise X Window kısaca X denir. Özetlemek gerekirse fare kullanarak pencerelere hükmettiğimiz ortam Unix ve Linux için bir programdır. Bu nedenle birçok ücretsiz pencere yöneticisinden istediğimizi kullanabiliriz, yani diğerlerindeki gibi aynı görüntüye mahkum olmak yok...

En çok tercih edilen pencere yöneticileri KDE, Gnome, WindowMaker, XFree, FluxBox, TWM`dir. Linux`u komut satırından kullanabilmemiz içinde aynı şekil bir programa ihtiyaç vardır. Bu programlara ise Shell (kabuk - kabuklu deniz hayvanlarının kabuğuna verilen ad) denir. En gözde kabuk BASH`dır (Bourne Again Shell). Aslında buraya kadar anlatılan şeyler kesinlikle bilinmesi gereken şeyler değildir. Yani Linux ile tanışmak için yapmanız gereken tek şey, bir Linux dağıtım paketi alıp, grafik arayüzü ve kullanamayacağınız kadar programla bilikle bir sihirbaz yardımıyla işletim sisteminizi kurmaktır. Öte yandan Linux`u işlevsel ve sorunsuz kullanabilmeniz için bu bilgilere ihtiyacınız var. Ayrıca bilgi güçtür ve paylaşılmaksızın hiçbir anlamı yoktur. Kim ölmüş fazla bilgiden, öğrenmeye devam...

Linux`un dosya sistemide diğerlerinden farklıdır. Dos ve Windows gibi FAT veya NTFS dosya sistemini kullanmaz, ext2 ve ext3 adı verilen daha gelişkin dosya sistemlerini kullanır. Bu dosya sistemlerinde FAT`de olduğu gibi dosya sayısı fazlalaşınca sistemi yavaşlatmaz. Windows 9x`in, Windows NT/2000/xp/vista bölümlerini göremediği gibi, tüm Windows`larda Linux bölümlerini göremez. Ama Linux; Windows, IBM OS/2 ve Unix gibi birçok formatı tanır. Linux`da, komut satırında veya grafik ortamda bir dosyaya 256 karaktere kadar isim atayabilirsiniz. Bu ismin içinde, klavyedeki * ve ? işaretleri hariç tüm karakterler yeralabilir. Ayrıca Linux`da büyük-küçük harf ayrımı da vardır. Yani Linux açısından aynı dizinde bulunan Dosya.txt ve dosya.txt iki ayrı dosyadır.
Unix ve Linux, MacOS ve Windows`tan farklı olarak; disk, disket ve CD-Rom gibi sürücüleri birer dosya olarak bilir, görür ve kullanır. Bu dosyaların hepsi root (kök) dizininde durur. Kök dizini / işaretiyle gösterilir. Disk, disket ve CD-Rom`u Linux`un görebilmesi için / kök dizinine bağlanması (mount edilmesi) gerekir.(Yeni sürümlerde otomatik olarak bağlanıyor.)
Şimdi dilerseniz Linux`un sürücüleri ve içinde oluşturulmuş partisyonları (bölümleri) nasıl tanıdığı öğrenelim.
/dev/hda : Birinci IDE portuna master(efendi) olarak bağlı sabit disk
/dev/hda1 : Aynı sürücüdeki ilk partisyon ( C: )
/dev/hda2 : Aynı sürücüdeki ikinci partisyon ( D: )
/dev/hda3 : Aynı sürücüdeki üçüncü partisyon ( E: )
/dev/hdb : Birinci IDE portuna slave(köle) olarak bağlı sabit disk
/dev/hdb1 : Aynı sürücüdeki ilk partisyon
/dev/hdc : İkinci IDE portuna master(efendi) olarak bağlı sabit disk
/dev/hdd : İkinci IDE portuna slave(köle) olarak bağlı sabit disk
/dev/sda : Birinci SCSI sabit disk (SCSI`de master-slave ayrımı yoktur)
/dev/sdb : İkinci SCSI sabit disk
/dev/cdrom : CD-Rom sürücü
/dev/fd0 : İlk disket sürücü ( A: )
/dev/fd1 : İkinci disket sürücü ( B: )

(Yukarıdaki kısım alıntıdır.)
(Aşağıdaki kısım kendi anlatımımdır. Yani aşağısının kusurları bana aittir.


LINUX UN GENEL HATLARIYLA AVANTAJLARI NELERDİR?

1. Linux açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. Yani herhangi bir araç veya programın hangi kodlarla yazıldığını görebilirsiniz. Bu kodları istediğiniz gibi değiştirebilir, işletim sisteminizi istediğiniz gibi optimize edebilirsiniz.

2. Açık kaynak kodlu oması hasebiyle casus veya kötü amaçlı program barındırmadığı garantidir.

3. Linux ücretsizdir. Bir çok dağıtımı ücretsiz olarak pek çok yansı seçeneğinden istediğinizi seçerek indirebilirsiniz. (Türkiye'de dahi meşhur linux dağıtımlarının hemen hemen tamamının yansı sı mevcuttur.) Bir çok dağıtım da, sadece kargo masrafı karşılığında, talep ederseniz size cd gönderebilmektedir.

4. Linux stabil dir. Ben senelerdir linux kullanıyorum. Çok farklı dağıtımı denedim. Fakat kullandığım hiç bir dağıtımın çöktüğüne şahit olmadım. Kimse den de linux un çöktüğüne dair bir şey duymadım. Linux un stabil olması, çökmemesi ve kolay kolay hata vermemesi hasebiyle dünya genelinde server lerin çoğu linux işletim sistemlerini kullanır.

5. Linux performanslıdır. Linux işletim sistemleri, bilgisayar donanımını, diğer işletim sistemlerinden çok daha performanslı kullanabilir. Dolayısıyla Linux yüklü bilgisayarlar olabildiğince hızlıdır. Bu sebeple performansın ön planda olduğu uygulamalarla çalışan dünya geneli şirketlerin hemen hemen tamamı, linux türevlerini kullanır. (Mesela NASA, animasyonlu film yapan film şirketleri, servis sağlayıcılar.)

6. Linux güvenlidir. Linux işletim sistemlerinin açıkları yok denecek kadar az ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkanlar da fark edildiği anda geliştiriciler tarafından hemen kapatılmıştır. Diğer işletim sistemlerinin binlerce açık ile uğraştığı malumdur ve sürekli yeni açıkları ortaya çıkmaktadır. Bazı açıkları ise uzun zamandır uğraşıldığı halde kapatılamamaktadır.Linux ta virüs problemi de yoktur. Dolayısıyla sistemi ciddi ölçüde yavaşlatan virüs programlarına linux ta gerek yoktur. Bütün bu sebeplerden dolayı, dünya genelinde güvenliğin çok ön planda olduğu hemen hemen her yerde linux işletim sistemleri kullanılmaktadır. (Mesela CIA, FBI, Pentagon, NASA, servis sağlayıcılar, pek çok ülkenin devlet bilgisayarları.)

7. Linux un programları da ücretsizdir ve bir çok program, işletim sisteminin kurulumu esnasında otomatik olarak kurulur. Diğer işletim sistemlerini kurduktan sonra ekstra para vererek satın aldığınız programların benzerleri ve belki daha kaliteli ve kullanışlı olanları linux ta ücretsizdir.(Mesela Office, Photoshop gibi.)

8. Linux bir çok donanımı otomatik olarak tanır. Diğer işletim sistemlerinde hemen hemen her donanım için ayrı ayrı driver kurmanız gerekirken linuxta çok nadir driver kurmanız gerekebilir. (Mesela ben laptopumda Pardus linux kullanıyorum ve ekran kartı, ses kartı, anakart çipseti, kart okuyucu, wi-fi kartı, bluetooth, mause ped, multimedia tuşları dahil olmak üzere bütün donanımımı otomatik olarak tanıdı. Windowsta ise bunların her biri için ayrı ayrı driver yüklüyordum.)

9. Linux un teknik desteği çok iyidir. Bir problem ile karşılaştığınızda, size yardım edecek çok sayıda gönüllü yardımcı ve döküman bulabilirsiniz.

10. Linux tamamen iyi niyetli bir felsefe ile ortaya çıkmıştır ve bu günlere gelmiştir. Linux a gönül veren geliştiricilerinin belki tamamı hiç bir menfaat gözetmeksizin, sadece insanlığın menfaati için çaba sarf etmektedirler.

11. Linux u kurmak için, hali hazırda kullanmakta olduğunuz işletim sistemini kaldırmanız gerekmez. Mesela bilgisayarınızda aynı anda hem windows, hemde linux olablilir. Linux u kurduğunuzda bilgisayarınıza aynı zamanda bir açılış yöneticisi kurulur. Bilgisayarınızı her yeni açışınızda bu açılış yöneticisi size, bilgisayarınızı linux ile mi yoksa windows ile mi başlatmak istediğinizi sorar. Hangisini seçerseniz o işletim sistemi ile başlar.

12. Linux, windowsta kullandığınız C ve D sürücülerini, varsa diğer sürücüleride görür. Bu sürücülerdeki dosyalarınızı kullanmanıza, değiştirebilmenize veya silebilmenize olanak verir.

LİNUX UN GENEL HATLARIYLA DEZAVANTAJLARI

1. Linux un en büyük dezavantajı, her donanım için linux driver ının bulunamamasıdır. Bunun en büyük sebebi, birçok donanım üreticisinin, linux un kullanıcı kesiminin azlığını göz önüne alıp, ürünleri için linux driver ı hazırlamamalarıdır. Buna rağmen linux bir çok donanımı otomatik olarak tanır. Linux un çok hızlı bir şekilde yaygınlaşması zamanla bu problemi ortadan kaldıracaktır.

2. Bazı programların kurulması ve bazı ayarların yapılması, komut satırı kullanmayı gerektirebilir. Gerçi linux un özellikle son sürümlerindeki arayüzler sayesinde komut satırı kullanmayı gerektirecek durumlar çok azalmıştır. Fakat şu da göz önünde bulundurulmalıdır ki, özellikle usta linux kullanıcıları için komut satırı özgürlüğün ve sınırsızlığın ifadesidir